فرایند برساخت هویت زنان در جریان طلاق: بازاندیشی در تقدس خانواده و قبح طلاق (مطالعه موردی: دانشجویان زن رشته‌های علوم اجتماعی دانشگاه های تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز

2 دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز

3 استاد گروه جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز

چکیده

طلاق، به­خصوص در جوامعی چون ایران که همچنان قائل به تقدس نهاد خانواده است، نه صرفاً به‌عنوان قبحی اخلاقی بلکه عامل خسران برای زنان انگاشته می‌شود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که این تصور در برخی موارد تنها کلیشه‌ای بی­پایه؛ و لذا نیازمند بازنگری اساسی است. تحولات ساختاری جوامع در گذار از وضعیت سنتی به مدرن، به تغییراتی گسترده در سطح ارزش‌های حاکم بر جامعه می‌انجامد. از جمله مهم­ترین این تغییرات ارزشی می‌توان به برآمدن اصولی اخلاقی چون «خودمختاری» و «فردیت» تأکید کرد که به حیث فلسفی در نظام فلسفی امانوئل کانت تبیین شده‌اند. این اصول بنیادی مبنای تعریف مقوله‌ای هستند که آنتونی گیدنز بدان «هویت شخصی» در جامعه‏ی مدرن می‌گوید. پژوهش حاضر نشان می‌دهد که چگونه طلاق می­تواند به تحقق اصول اخلاقی فوق‌الذکر و هویت شخصی مبتنی بر آن منجر شود. در تحلیل این فرایند، با استفاده از روش نامور به «نظریه‏ی زمینه‌ای»، به سراغ 21 نفر از زنان دانش‌آموخته در رشته‌های علوم اجتماعی دانشگاه‌های تهران رفته‌ایم که به لحاظ طبقاتی عمدتاً به طبقه‏ی متوسط تعلق دارند. در روند پژوهش پی بردیم که الزامات روشی و پیش‌فرض‌های نظری این نظریه خود مانعی بر سر راه تفسیر و تحلیل رئالیستی داده‌ها است. منظور این است که نظریه‏ی زمینه‌ای در عمل باعث تحریف و تقلیل مشاهدات می‌گردد که با رسالت جامعه‌شناسی برای شناخت واقعیت جامعه ناسازگار است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Process of Constructing the Female Self in Family: Rethinking About Sacricity of Family and Indecency of Divorce (Case Study of Women from University of Tehran)

نویسندگان [English]

  • Zahra Aghajani 1
  • Jahangir Jahangiri 2
  • abdolali lahsaeizadeh 3
چکیده [English]

Divorce, especially in transitional societies like Iran, that hallow the family, is not only as a moral evil but as a factor of loss and harm. The results shows that this representation in some case is an unfounded stereotype which needs revisions. Structural changes in societies from traditional to modern conditions, leads to the wide changes in dominant values. The most important changes include the rise of ethical values such as autonomy and individuality which explained in Emmanuel Kant philosophy. These fundamental principles are the basis for defining the "personal identity" in modern society according to Anthony Giddens. This work shows how the divorce experience leads to the substantiation of these moral principles and consequently personal identity. We work with 21 middle class women who educated in social sciences. Our method is Grounded Theory for understanding the “process of constructing Identity”, but during our research we faced with troubles arised from its methodological requirements and assumptions, which was an obstacle to the realistic interpretations of the data. Grounded Theory practically, distorts data confrontation, which is incompatible with sociologic purposes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Autonimy
  • Self Identity
  • Divorce
  • Modern Society
  • grounded theory
برلین، آیزایا (1387). آزادی و خیانت به آزادی، شش دشمن آزادی بشر، ترجمه‏ی عزت‌الله فولادوند، تهران، نشر ماهی.##
برلین، آیزایا (1391). سرشت تلخ بشر، ترجمه‏ی لیلا سازگار، تهران، نشر ققنوس. ##
برلین، آیزایا (1391الف). ریشه‌های رومانتیسم، ترجمه‏ی عبدالله کوثری، تهران، نشر ماهی. ##
برلین، آیزایا (1392). قدرت اندیشه، ترجمه‏ی عزت‌الله فولادوند، تهران، نشر ماهی. ##
بوستی، جیانکارلو (1379). درس‌های قرن بیستم، دو مصاحبه و دو گفتار منتشر نشده از کارل پوپر، ترجمه‏ی هرمز همایون‌پور، تهران، نشر و پژوهش فرزان روز. ##
پوپر، کارل (1379). اسطوره‏ی چارچوب، در دفاع از علم و عقلانیت، ترجمه‏ی علی پایا، تهران، انتشارات طرح نو. ##
پوپر، کارل (1383). زندگی سراسر حل مسأله است، ترجمه‏ی شهریار خواجیان، تهران، نشر مرکز. ##
جهانبگلو، رامین (1387). در جستجوی آزادی، گفتگو با آیزایا برلین، ترجمه‏ی عبدالحسین آذرنگ، تهران، نشر نی. ##
دلوز، ژیل (1390). نیچه و فلسفه، ترجمه‏ی لیلا کوچک‌منش، تهران، انتشارات رخداد نو. ##
دیویس، کالین (1386). درآمدی بر اندیشه‏ی لویناس، ترجمه‏ی مسعود علیا، تهران، مؤسسه‏ی پژوهشی حکمت و فلسفه‏ی ایران. ##
زارعی‌نژاد، زینب (1392). "مقایسه‏ی منزل‌های هویتی و رضامندی زناشویی بین متأهلین شاهد و غیر شاهد دانشجو در سطح شهرستان کرج"، پژوهش‌نامه‏ی زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، شماره‏ی اول. ##
شمسایی، محمدمهدی؛ نیکخواه، حمیدرضا و جدیدی، محسن (1385). "نقش احساس هویت و هوش هیجانی در رضایت زناشویی"، فصلنامه‏ی اندیشه و رفتار در روانشناسی بالینی، سال اول، شماره‏ی 2. ##
صادقی فسایی، سهیلا و ایثاری، مریم (1392). "بازتعریف « خود » و ساخت هویت در میان زنان پس از طلاق"، پژوهش­نامه­ی زنان، دوره­ی 4، شماره­ی 7. ##
علیا، مسعود (1388). کشف دیگری همراه با لویناس، تهران، نشر نی. ##
کاسیرر، ارنست (1378). روسو، کانت، گوته، ترجمه‏ی حسن شمس‌آوری و کاظم فیروزمند، تهران، نشر مرکز. ##
کانت، امانوئل (1381). در پاسخ به پرسش روشنگری چیست؟، ترجمه‏ی سیروس آرین‌پور، در لارنس کِهون (ویراستار)، از مدرنیسم تا پست‌مدرنیسم، ویراستار فارسی عبدالکریم رشیدیان، تهران، نشر نی. ##
کانت، ایمانوئل (1394). بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق، ترجمه‏ی حمید عنایت و علی قیصری، تهران، انتشارات خوارزمی. ##
کریمیان، نادر؛ حیدری، حسن و سالاری، سمانه (1393). "تبیین تعهد زناشویی زنان و مردان متأهل بر اساس سبک­های هویتی و ترس از صمیمیت"، فصلنامه­ی مشاوره و روان­درمانی، سال سوم، شماره­ی 11. ##
گیدنز، آنتونی (1378). تجدد و تشخص، ترجمه‏ی ناصر موفقیان، تهران، نشر نی. ##
گیلیس، دانالد (1390). فلسفه‏ی علم در قرن بیستم، ترجمه‏ی حسن میانداری، تهران و قم، انتشارات سمت و مؤسسه‏ی فرهنگی طه. ##
موسوی، فاطمه و رحیمی­نژاد، عباس (1394). "مقایسه­ی منزلت­های هویت بین فردی زنان و مردان متأهل با توجه به وضعیت طلاق عاطفی"، فصلنامه­ی پژوهش­های کاربردی روانشناختی، سال ششم، شماره­ی 1. ##
میل، جان استیوارت (1393). انقیاد زنان، ترجمه‏ی علاء‌الدین طباطبایی، تهران، انتشارات هرمس. ##
نیچه، فردریش (1377). تبارشناسی اخلاق، ترجمه‏ی داریوش آشوری، تهران، نشر آگه. ##
 
Barney G. Glaser (1978). Theoretical sensitivity: advances in the methodology of grounded theory, San Francisco, University of California Press##
Clarke A. (2005). Situational analysis: Grounded theory after the postmodern turn, Thousand Oaks, CA: Sage. ##
Cook, Jerry L. & Jones, R. (2002). “Congruency of Identity Style in Married Couples”, Journal of Family Issues: Vol 23, Issue 8##
Davies, B. & Harré, R. (1990). “Positioning: The Discursive Production of Selves”, Journal for the Theory of Social Behaviour, 20: 43–63##
Glaser, B. & Strauss, A. (1967). The Discovery of Grounded Theory, New Brunsweek, Aldine Publishing Company##
Glaser, B. G. (1992). Basics of grounded theory: emergence vs. forcing, Mill Valley, CA: Sociology Press##
Kelle, Udo. (2005). “Emergence vs. Forcing" of Empirical Data? A Crucial Problem of Grounded Theory Reconsidered”, FQS (Forum: Qualitative social Research, Volume 6, No. 2. ##
Komter, A. (1989). “Hidden Power in Marriage”, Gender and Society: Vol. 3, No. 2##.
Hall, S. & Paul du, G. (1996). Questions of Cultural Identity, Sage pub##
Layder, Derek (1982). “Grounded Theory: A Constructive Critique”, Journal of the Theory of Social Behaviour, Volume 12, Issue 1. ##
Mills, J. & Bonner, Ann. & Francis, K. (2006). “The Development of Constructivist Grounded Theory”, International Journal of Qualitative Methods, No. 5, University of Alberta##
Strauss, A. (1987): Qualitative Analysis for Social Scientists, Cambridge University Press##
Strauss, Anselm & Juliet M. Corbin (1998). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, Sage pub##
Weger, H. (2005). “Disconfirming communication and self-verification in marriage: Associations among the demand/withdraw interaction pattern, feeling understood, and marital satisfaction”, Journal of Social and Personal Relationships, Vol 22, Issue 1##
Zipp, John F. & Prohaska, A. & Bemiller, M. (2004). “Wives, Husbands, and Hidden Power in Marriage”, Journal of Family Issues: 25. ##