شیوع‌شناسی مصرف مواد مخدر و تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر سوء مصرف مواد دانشجویان (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه اصفهان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

10.22055/qjsd.2021.16922

چکیده

با توجه به اینکه یکی از مهم‌ترین معضلات فعلی در جامعه ما مصرف مواد مخدر و روانگردان‌هاست، اهمیت مسأله مصرف و سوء مصرف مواد در جوانان به دلیل حساسیت این دوران دوچندان می‌شود. این مسأله وقتی از حساسیت فوق‌العاده‌ای برخوردار می‌گردد که به عامل جوانی، عامل دانشجو بودن نیز افزوده شود؛ چرا که دانشجویان از ارکان اصلی نیروی انسانی جوامع محسوب می‌شوند و نقش به‌سزایی در تحول، پیشرفت و تعالی هر کشور دارند؛ پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان شیوع مواد مخدر در بین دانشجویان دانشگاه اصفهان و تبیین جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر سوء مصرف دانشجویان انجام شده است.چارچوب نظری پژوهش مبتنی بر نظریه‌های کنترل اجتماعی هیرشی، پیوند افتراقی ساترلند و ساخت اجتماعی و آنومی مرتن بنا شده است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان دانشگاه اصفهان در سال 1398 بوده است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برابر با 480 نفر است که بصورت تصادفی انتخاب شده‌اند. روش پژوهش پیمایش از نوع توصیفی ـ تحلیلی و ابزار پژوهش پرسشنامه تغییر یافته شیوع‌شناسی مصرف مواد جهت جمع‌آوری داده‌ها می‌باشد. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار  SPSS25 انجام شد. ضریب آلفای کرونباخ کل، (0.790) به دست آمده است. نتایج تحلیل داده‌ها نشان داد که تجربه مصرف در نوجوانی، پیوند اجتماعی، کنترل اجتماعی و دوستان هنجارشکن به ترتیب بیشترین تأثیر را بر سوء مصرف مواد در بین جوانان دارند. بعد از آن عوامل دیگری مانند جنسیت، دسترسی به مواد و نظارت خانواده بر میزان سوء مصرف مواد در بین دانشجویان تأثیرگذار است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Epidemiology of Drug Use and Sociological Explanation of Factors Affecting Students' Drug Abuse (Case Study: Isfahan University Students)

نویسنده [English]

  • hamid dehghani
Assistant Professor, Department of Social Sciences, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study was to investigate the prevalence of drug abuse among Isfahan University students and to determine the sociological factors affecting students' abuse. The theoretical framework for the research is based on Hirsch's social control theories, Sutherland's differential link, and Merton's social construction and anomie. The statistical population of the study consisted of all students of Isfahan University in 1398. The sample size using Cochran's formula is 480 people randomly selected.The research method is descriptive-analytical survey and the research tool is a modified questionnaire of prevalence of substance use for data collection. Data analysis was performed using spss25 software. The results of data analysis showed that there is a significant difference between male and female students in substance use. Also, adolescents' experiences of substance abuse (9.822), social bonding (-7.001), social control (5.49), and abusive friends (5.21) had the highest impact on substance abuse among youth, respectively. Subsequently, other factors such as gender (4.46), access to drugs (3.32), and family supervision (-3.01) have an impact on student substance abuse.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Substance Abuse
  • Prevalence
  • Students
  • Sociological Explanation
آسایش، حمید؛ فریدون، جهانگیر؛ قربانی، مصطفی؛ بادله، محمدتقی؛ رضاپور، عزیز؛ سلیمانی، محمدعلی؛ منصوریان، مرتضی؛ نوروزی، مهدی (1391). "سوء مصرف مواد مخدر و ارتباط روش‌های مصرف مواد با عوامل سنی در معتادان به مواد مخدر"، مجله توسعه پژوهش در پرستاری و مامایی، دوره نهم، شماره 2.
جهانگیری، پرویز؛ غلامزاده نطنزی، امیرحسین (1390). "بررسی رابطه بین کنترل اجتماعی و گرایش به سوء مصرف مواد مخدر در جوانان"، مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 26.
جی، دونالد (1388). نظریه‌های بزهکاری، مترجم صغرا ابراهیمی ‌قوام، تهران، انتشارات دانشگاه علوم انتظامی‌‌.
دهداری، طاهره؛ جعفری، علیرضا؛ جوینی، حمید (1390). "بررسی دیدگاه‌های دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی تهران در مورد عوامل مؤثر بر قلیان"، مجله علوم پزشکی رازی، 19(95).
دهقانی، خدیجه؛ زارع، اصغر؛ دهقانی، حمیده؛ صدقی،‌ هاجر؛ پور موحد، زهرا (1389). "شیوع و عوامل مرتبط با سوء مصرف مواد مخدر در دانشجویان علوم پزشکی شهید صدوقی یزد"، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، ویژه­نامه همایش رفتارهای پرخطر، دوره 18، شماره 3.
ساترلند و کرسی (1378). دو نوع تبیین رفتار بزهکارانه مندرج در کتاب نظریه‌های بنیادی جامعه‌شناختی، کوزر و روزنبرگ، ترجمه فرهنگ ارشاد، تهران: نشر نی.
ستوده، هدایت­اله (1376). مقدمه­ای بر آسیب‌های اجتماعی، تهران: آوای نور.
سراج­زاده، حسین و فیضی، ایرج (1382). "مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی در بین دانشجویان دانشگاه­های دولتی در سال 1382-1381"، فصلنامه رفاه اجتماعی، 6(25).
سلیمی‌‌، علی و محمد داوری (1380). جامعه­شناسی کجروی، انتشارات پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
سیام، شهره (1385). "بررسی شیوع سوء مصرف مواد اعتیادآور بین دانشجویان پسر دانشگاه‌های مختلف شهر رشت در سال 1384"، طبیب شرق، 8(4).
سیف­الهی، سیف­الله (1381). جامعه­شناسی مسایل اجتماعی ایران، تهران: انتشارات مؤسسه جامعه­پژوهان سینا.
شمسی، میمندی، منظومه؛ ضیاءالدینی، حسن شریفی یزدی، علیرضا (1387). "عوامل مؤثر در گرایش به مواد مخدر از دیدگاه دانش­آموزان دبیرستانی کرمان"، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی فردوس، 12(3)، پیاپی 48.
شیخی فینی، علی‌اکبر؛ کاوسیان، جواد و ولی­الله رمضانی (1388). "عوامل خطر و محافظت­کننده گرایش به مصرف مواد در دانشجویان"، فصلنامه پژوهش در سلامت روانشناختی، 3(3).
صرامی‌‌، حمید؛ قربانی، مجید؛ تقوی، منصور (1392). "بررسی دو دهه تحقیقات شیوع­شناسی مصرف مواد در بین دانشجویان دانشگاه‌های ایران"، فصلنامه اعتیاد پژوهی سوء مصرف مواد، سال هفتم، شماره 27.
طارمیان، فرهاد؛ بوالهری، جعفر؛ پیروی، حمید و عسگری، علی (1392). "شیوع مصرف مواد در دانشجویان دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران"، اعتیادپژوهی، 7(28).
عبدلی سلطان احمدی، جواد؛ امانی ساری بگلو، جواد؛ کاظم­زاده بیطالی، مهدی (1395). "بررسی عوامل مؤثر بر سوء مصرف مواد مخدر از دیدگاه دانشجویان: کاربست نقشه‌های شناختی فازی"، فصلنامه اعتیادپژوهی سوء مصرف مواد، سال یازدهم، شماره 41.
قنبری برزیان، علی؛ دهقانی، حمید (1397). "بررسی و تحلیل توزیع جغرافیایی آسیب‌های اجتماعی با تأکید بر اعتیاد در اصفهان، چالش‌ها و نگرانی‌ها"، برنامه‌ریزی فضایی، سال نهم، شماره 2، پیاپی 33.
قویدل حیدری، محبوبه؛ آذر؛ خرداد، فاطمه (1391). روش‌های مؤثر پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر از نگاه دانشجویان، برگزیده خلاصه مقالات اولین کنگره بین­المللی دانشجویی اعتیاد، دبیرخانه مرکزی کنگره بین­المللی دانشجویی اعتیاد، ارومیه: انتشارات دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی ارومیه.
کارکنان، محمد (1395). "تحلیل جامعه‌شناختی پدیده اعتیاد"، فصلنامه دانش انتظامی ‌اصفهان، شماره 10.
مبلغی، جعفر؛ یعقوبی، آیدین؛ یعقوبی، علی؛ احمدی آملی، ‌هادی؛ برنا، لیلا؛ یعقوبی، آنارام (1390). "بررسی الگوی تروما و عوامل مرتبط با آن در مصدومین تحت درمان در بیمارستان بعثت سنندج"، مجله علمی ‌دانشگاه علوم پزشکی کردستان، دوره نوزدهم، بهار.
محمدخانی، شهرام (1385). مدل ساختاری مصرف مواد در نوجوانان در معرض خطر: ارزیابی اثر آموزش مهارت­های زندگی بر عوامل میانجی مصرف مواد، پایان­نامه دکتری، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی.
مردانی، حمید؛ شیخ فینی، علی­اکبر؛ کاوسیان، جواد (1391). "شیوع­شناسی مصرف مواد در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی ‌بندرعباس"، مجله وزارت علوم (ISC 18)، شماره 23.
ممتاز، فریده (1381). انحرافات اجتماعی: نظریه‌ها و دیدگاه‌ها، تهران: شرکت سهامی ‌انتشار.
میرمحمد تبار، احمد؛ مظلوم خراسانی، محمد (1396). فراتحلیل تحقیقات انجام شده در حوزه مسائل اجتماعی ایران (با تأکید بر سوء مصرف مواد)، مسائل اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره 1.
ولد، جرج؛ توماس، برنارد و جفری، اسنیپس (1380). جرم‌شناسی نظری، ترجمه علی شجاعی، تهران: انتشارات سمت.
 
Alhyas, L; Al Ozaibi, N; Elarabi, H; El-Kashef, A; Wanigaratne, S; Almarzougi, A; Alhosani,A & Ghaferi,H. (2015). Adolescents’ perception of substance use and factors influencing its use: a qualitative study in Abu Dhabi. Published online 2015 Mar 2. 
Botvin, G. J. (2000). “Preventing drug abuse in schools: social and competence enhancement-approaches targeting individual- level etiological factors”, Addictive Behavior, 25, 887-897.
Castello, B. & P., R. Vowell (1999). “Testing control theory & Differential Assocition”, Criminology, 37 (4): 815-842.
Cooper, M. L. (2002). “Alcohol Use and Risky Sexual Behavior among College Students and Youth: Evaluating the Evidence”, Journal of Studies on Alcohol/Supplement. 14,101-117.
Erickson, Kristan, R. Crosnoe & Sanford M. Dormbusch (2000). “A Social Process model of Adolescent Deviance”, Jornal of youth & Andolescence. 29 (4): 395-425.
Gardner, L. & Shoemaker, D. (1989). “Social bonding & delinquency: A comparative analysis”, the sociological Quarterly. 30: 481-500.
Hall, K. M., Irwin, M. M., Bowman, K. A., Frakenderger, W., Jewtt, D. C. (2005). “Illicit use of prescribed stimulant medication among college students”, Alcohol Health, 53 (4), 167-174.
Hirschi, T. (1969). Causes of delinquency. University of California press, Berkeley. Nye, F. Ivan (1958). Family relationships and delinquent behavior. John Wiley, New York. Sampson, Robert J. Johen laub (1993). Crime in the making, pathways and turning points through life. Cambridge, Harward university press.
Karatay, G. & Gurarslan Bas, N. (2019). “Factors affecting substance use and self-efficacy status of students in eastern Turkey”, Article Cienc. Saude Colet. 24 (4) Apr 2019.
Oztas, D; Kalyon, A; Ertugrul, A; Gundogdu, C; Balcioglu, H; Saglan, Y; Bilge, U. & Karahan, S. (2016). “Evaluation of Risk Factors Affecting Substance Use among Tenth-Grade Students”, BioMed Research International, Vol. 2018, Article ID 1407649, 11 pages.
Perkins H. W. (2002). “Surveying the Damage: A Review of Research on Consequences of Alcohol Misuse in College Populations”, Journal of Studies on Alcohol/Supplement, 14, 91.
Ray, Oakley Stern; Ksir, Charles (2002). Drugs, Society, and Human Behavior. McGraw-Hill. ISBN.
Rimsza, M. E., Moses, K. (2005). “Substance abuse on the college campus”, Alcohol Health, 52, 307-319.
Rueda Silva, L; Malbergier, A; Stempliuk, V.A; Andrade, A.G. (2012). “Factors associated with drug and alcohol use among university students. IIDepartamento de Psiquiatria. Faculdade de Medicina”, USP. Sao Paulo, SP, Brasil, Rev Saude Publica; 40(2): 280-288.
West, R. (2013). “Theory of Addiction”, Addiction Press, Publisher: John Wiley & Sons, 2013.