تحلیل جامعه‌شناختی اوضاع اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و دینی دوره سامانیان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر

چکیده

دوره‌ی سامانیان یکی از اساسی‌ترین عامل رشد و توسعه‌ی افکار و علوم، تساهل و تسامح فکری است. آزادی عقیده مهم‌ترین دلیل بسط دانش و پویایی فکر و عقل‌گرایی است که از سوی امرای سامانی تقویت و حمایت می‌گردید. آرامش و تساهل با ادیان و فرق دیگر نشان‌دهنده‌ی آزادی عقیده در این زمان است که باعث ساخت تمدن و پیشرفت فرهنگ شد. این پژوهش با هدف تحلیل جامعه‌شناختی اوضاع اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و دینی دوره‌ی سامانیان به روش تاریخی انجام شده است. در ارتباط با شکوفایی سامانیان باید به سیاست‌ها و رهیافت‌هایی اشاره کرد که عامل مهم این شکوفایی بوده‌اند. نتایج کیفی و محتوایی این بررسی نشان داده است که سیاست‌های اقتصادی، سیاست‌های صنفی و قشربندی اجتماعی، سیاست‌های عمرانی و معماری، سیاست‌های دینی و مذهبی، سیاست‌های فرهنگی، سیاست‌های علمی، سیاست‌های اجتماعی و سیاست‌های امنیتی و کشور داری سامانیان دلایل اصلی شکوفایی این تمدن بوده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sociological Analysis Social, Cultural, Political, Security Situation in Samanids Era

نویسنده [English]

  • ezatollah khodadadi
pajuhesh
چکیده [English]

Samanian era is one of the most fundamental factors of the growth and development of the thoughts and .knowledges, fluenecy and intellectual neglect .liberty of concienes is the most. Important reason for expanding of the knowledge and dynamism of thought and rationalism. That have been supported and sustained by the samanids governors, the peace and fluency are Indicative of the liberty of conciense at this time that led to creation of the culture culture. This research has been done with aim of the sociological analysis of the social, cultural, Political, religious situation through the historical method. In relation with the inflorescence of samanids, it has necessary point the policies and approach that have been a major factor of this inflorescence. the qualitative and qualitative results of this survey have been shown that the economic policies ,corporative policies ,social crustificatuions developmental and architectural policies, religious policies, cultural policies scientific policies scientific policies , social policies ,security policies, and statecraft of the samanids have been the main reasons of the inflorescence for this civilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Politics
  • the Social
  • Cultural
  • Political and Religious Conditions of the Samanids
آذرنوش، آذرتاش (1346). فتوح­البلدان بلاذری، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.##
ابن حوقل، ابوالقاسم محمد (1366). سفرنامه، ترجمه‌ی جعفر شعار، تهران: امیرکبیر. ##
ابن حوقل، محمد بن علی بن حوقل (1345). صوره­الارض، ترجمه‌ی جعفر شعار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران. ##
احسانی، محمدتقی (1368). هفت هزار سال هنر فلزکاری در ایران، تهران: وزارت فرهنگ و آموزش عالی علمی و فرهنگی. ##
احمدی جعفری، منصوره و سجادی، علی­محمد (1392). "ارتباط دوسویه‌ی حاکمیت و اندیشه در دوران سامانی و غزنوی"، تاریخ ادبیات (پژوهشنامه‌ی علوم انسانی)، دوره‌ی سوم، شماره‌ی 72. ##
ارتولد، ویلهلم (1352). ترکستان­نامه، ترجمه‌ی کریم کشاورز، جلد اول، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. ##
اشپولر، برتولد (1354). جهان اسلام، ترجمه‌ی دکتر قمر آریان، تهران: امیرکبیر. ##
اشپولر، برتولد (1373). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه‌ی محمدجواد فلاطوری، جلد 1 و 2، تهران، علمی و فرهنگی. ##
اصطخری، ابراهیم ابواسحق (1340). المسالک و الممالک، به کوشش ایرج افشار، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. ##
الشیخلی، صباح ابراهیم سعید (1362). اصناف در عصر عباسی، ترجمه‌ی هادی عالم‌زاده، تهران: مرکز نشر دانشگاهی. ##
الهیاری، فریدون و جمعی از نویسندگان (1393). تاریخ حرف، صنایع و تجارت استان اصفهان از دوره‌ی باستان تا انقلاب اسلامی، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان و اتاق بازرگانی. ##
ایزدی، حسین و حسینی، سید محمد (1394). "بخارا و نقش سامانیان در شکوفایی آن" فصلنامه‌ی تاریخ اسلام، سال شانزدهم، شماره‌ی دوم، شماره‌ی مسلسل 26. ##
ایمانیه، مجتبی (1355). تاریخ فرهنگ اصفهان، اصفهان: دانشگاه اصفهان. ##
باسورث، ادموند کلیفورد (1363). تاریخ ایران کمبریج، ترجمه‌ی حسن انوشه، جلد 4، تهران: امیرکبیر. ##
بلاذری، احمد بن یحیی (1367). فتوح­البلدان، ترجمه‌ی محمد توکل، تهران: نشر نقره. ##
بلعمی، ابوعلی (1378). تاریخنامه‌ی طبری، تحقیق محمد روشن، تهران، جلد 1 و 2، سروش، چاپ دوم، جلد 3، 4 و 5، البرز، چاپ سوم. ##
بیرونی، ابوریحان محمدبن احمد (1363). آثار الباقیه عن القرون الخالیه، ترجمه‌ی اکبر دانا سرشت، تهران: امیرکبیر. ##
بیهقی، ابوالفضل (1362). تاریخ بیهقی، باهتمام غنی و فیاض، تهران: نشر خواجو. ##
پیگولوسکایا، نینا (1372). شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ترجمه‌ی عنایت‌الله رضا،‌ تهران:‌ علمی و فرهنگی. ##
پیرنیا، حسن (1381). ایران باستان، جلد 2 و 3، تهران: زرین و نگارستان کتاب. ##
ترکمنی ‌آذر، پروین و محمودی، فاطمه (1392). " نقش علمای دین در ساختار حکومت ساسانی"، فصلنامه‌ی تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، سال چهارم، شماره‌ی 11. ##
تورسان‌زاده، نذیرجان (1991). ترقیات شهرها و روستاهای شمال تاجیکستان در قرون 18 و اوایل 20، دوشنبه: انتشارات عرفان. ##
توکل، محمد (1367). فتوح­البلدان احمد بن یحیی بلاذری، تهران: نقره. ##
ثعالبی، عبدالملک بن محمد (1366). یتمه­الدهر، قاهره، 1947. ##
جابری انصاری، میرزا حسن خان (1321). تاریخ اصفهان و ری و همه‌ی جهان، اصفهان: انتشارات حسین عمادزاده. ##
حاکم نیشابوری، محمدبن عبدالله (1375). تاریخ نیشابور، ترجمه‌ی محمد بن حسین خلیفه نیشابوری، به کوشش محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: آگه. ##
حموی، یاقوت (1993). معجم­الادباء، به کوشش احسان عباس، جلد 2، بیروت. ##
خطیب، خلیل و رهبر، سعدی (1369). تاریخ بیهقی، تهران: هرمس. ##
خوارزمی، محمد (1362). مفاتیح­العلوم، ترجمه‌ی حسین خدیوجم، تهران: انتشارات علمی فرهنگی. ##
دینوری، ابوحنیفه (1366). اخبارالطوال، ترجمه‌ی محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی. ##
راوندی، مرتضی (1382). تاریخ اجتماعى ایران‌، تهران: انتشارات نگاه‌، چاپ دوم، جلد 10. ##
ریاحی، محمد حسین (1385). ره‌آورد ایام، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری. ##
ریچارد فرای، نلسون (1358). عصر زرین فرهنگ ایران، ترجمه‌ی مسعود رجب­نیا، تهران: سروش. ##
ستوده، منوچهر (1362). حدود العالم من­المشرق الی المغرب، تهران: کتابخانه طهوری. ##
سمعانی، محمد بن منصور، الانساب (1382 ق). تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، حیدرآباد: مجلس دائره­المعارف العثمانیه، چاپ 1، جلد 7. ##
سمعانی، ابوسعد عبدالکریم (1989). الأنساب، تحقیق عبدالله عمر البارودی، بیروت: دارالکتب العلمیه. ##
سیرو، ماکسیم (1357). راه‌های باستانی ناحیه‌ی اصفهان و بناهای وابسته به آنها، ترجمه‌ی مهدی مشایخی، تهران: سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران. ##
سیرو، ماکسیم (1949). کاروانسراهای ایران، ترجمه‌ی عیسی بهنام، قاهره: انجمن شرق‌شناسی. ##
شعردوست، علی­اصغر و سلیمانی، قهرمان (1378). نامه‌ی آل سامان (مجموعه مقالات مجمع علمی تمدن، تاریخ و فرهنگ سامانیان)، تهران: مجمع علمی تمدن، تاریخ و فرهنگ سامانیان. ##
صفا، ذبیح­الله (1342). تاریخ ادبیات در ایران از آغاز عهد اسلامی تا دوره‌ی سلجوقی، تهران: چاپ چهار، ابن سینا. ##
طباطبایی زواره، سید محمدعلی (1383). "موقوفات احمد بن محمد بن رستم"، مجله‌ی وقف میراث جاویدان، شماره‌ی 46 . ##
طبری، محمد بن جریر (1375). تاریخ­الرسل و الملوک، ترجمه‌ی ابوالقاسم پاینده، جلد 11، 13، 14، 15 و 16، تهران: اساطیر. ##
عثما‌ن،‌‌ محمد عبدالستا‌ر (1376). مدینه‌‌ی اسلامی، ترجمه‌‌ی علی‌ چراغی‌، تهران‌: امیرکبیر. ##
فرای، ریچارد (1378). تاریخ ایران از فروپاشی ساسانیان تا روی کارآمدن سلجوقیان، ترجمه‌ی حسن انوشه، جلد 4، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر. ##
فروزانی، ابوالقاسم (1381). تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایران در دوره‌ی سامانی، تهران: سمت. ##
کشاورز، کریم (1382). هزار سال نثر فارسی، تهران: علمی فرهنگی، جلد 1. ##
کلینی، محمد بن یعقوب (1365). الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه، چاپ 4، جلد 1. ##
کیانی،‌ محمدیوسف (1373). پایتخت‌های ایران،‌ تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور. ##
گردیزی، زین­الاخبار (1347). تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. ##
متز، آدام (1364). تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری (رنسانس)، ترجمه‌ی علیرضا ذکاوتی قراگزلو، تهران: انتشارات امیر کبیر. ##
مجلسی، محمدباقر (1404 ق). بحارالانوار، لبنان، مؤسسه‌ی الوفاء، جلد 1. ##
مس اف، رحیم (1377). سامانیان و احیای تمدن فارسی تاجیکی، ترجمه‌ی حمزه کمال بحرالدین علوی، دوشنبه: نشر دفتر نشر فرهنگ نیاکان، چاپ اول. ##
مسعودی، علی بن حسین (1365). مروج­الذهب، ترجمه‌ی ابوالقاسم پاینده، جلد 1 و 2، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی. ##
مصطفی، جواد (1375 ق). الثقافه العقلیه و الحالات الاجتماعیه فی عصر الرئیس ابن علی ابن سینا، بغداد: مجله‌ی الجمع العلمی العراقی، جلد 4. ##
مقدسی، محمد بن احمد (1411 ق). احسن­التقاسیم فی معرفه الاقالیم، قاهره: مکتبه مدبولی، چاپ 3. ##
مقدسى، أبو عبدالله محمد بن أحمد (1361). احسن­التقاسیم فى معرفه الاقالیم، ترجمه‌‌ی شرکت مؤلفان و مترجمان، چاپ اول‌، جلد 2، تهران. ##
ناجی، محمدرضا (1386). فرهنگ تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان، تهران: امیرکبیر. ##
نرشخی ابوبکر محمد بن جعفر (1363). تاریخ بخارا، ترجمه‌ی ابونصر القباوی، تلخیص محمد بن رفربن مر، مضاهری، تهران: طوس. ##
نوع‌پسند، سید محمد و عیسوی، هیرو (1392). "سیاست‌های اقتصادی نظام‌های حکومتی سامانی و غزنوی"، پژوهشنامه‌ی تاریخ اجتماعی و اقتصادی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره‌ی دوم. ##
هروی، جواد (1387). "عوامل سیاسی فروپاشی دولت سامانیان در تاریخ ایران"، پژوهش‌نامه‌ی تاریخ، دوره‌ی 3، شماره‌ی 12. ##
هروی، جواد (1389). "دولت سامانیان در عرصه‌ی سیاست خارجی، جستارهای تاریخی"، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، شماره‌ی دوم. ##