بازآفرینی هویت فرهنگی قومی در میان مردم عرب خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

10.22055/qjsd.2022.38115.2480

چکیده

بررسی مسائل فرهنگی در جوامع چندقومی و چندفرهنگی برای کاستن از واگرایی‌هایی فرهنگی و تحقق همبستگی اجتماعی یک ضرورت است. با توجه به بروز برخی واگرایی‌های قومی در ایران معاصر، بررسی چنین پدیده‌ای در بستر جامعه ایران ضرورت ویژه‌ای دارد. هویت فرهنگی قومی مردم عرب استان خوزستان دارای ویژگی‌هایی از خاص‌گرایی و عام‌گرایی فرهنگی بوده و امروزه به نوعی دچار بازآفرینی شده است. در این پژوهش به منظور شناسایی ابعاد این بازآفرینی هویتی با 20 نفر از کارشناسان حوزه هویت فرهنگی مردم عرب استان خوزستان مصاحبه انجام شد. در این پژوهش از روش تحلیل محتوای کیفی بر اساس تحلیل مضمون استفاده شده است. به‌طور کلی، یافته‌های پژوهش حول برخی از مهم‌ترین متغیرهای مؤثر بر بازآفرینی هویت قومی در میان مردم عرب استان خوزستان شامل: ضعف کارکردی نهادهای مدنی، کاهش سیطره فرهنگی حکومت مرکزی، توریسم فرهنگی، پذیرش بیشتر تکثر فرهنگی، برنامه‌های کانال‌های تلوزیونی محلی (عربی) سازمان صدا و سیمای ایران، رشد سرمایه فرهنگی، تحرک اجتماعی، احساس محرومیت نسبی و بی‌توجهی نظام سیاسی به هویت‌های فرهنگی قومی در سیاست‌گذاری‌های فرهنگی هستند. این متغیرها حاکی از وجود چهار بعد کنشی بازآفرینانه در جامعه مورد بررسی است: «تغییر»، «نوآوری»، «بازآوری» در مؤلفه‌های هویت قومی و تشدید «واگرایی» و تقابل با فرهنگ رسمی و غالب در جامعه.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Re-Creating the Ethnic Cultural Identity among the Arab People of Khuzestan

نویسندگان [English]

  • Seyyed Moein Mousavi Seresht 1
  • Asadollah Babaiefard 2
1 Master of Cultural Studies, Kashan University, Kashan, Iran
2 Associate Professor, Department of Social Sciences, Kashan University, Kashan, Iran
چکیده [English]

Investigating cultural issues in multi-ethnic and multicultural societies is a necessity to reduce cultural divergences and realize social solidarity. Considering the emergence of some ethnic divergences in contemporary Iran, it is necessary to investigate such a phenomenon in the context of Iranian society. The ethnic cultural identity of the Arab people of khuzestan province has characteristics of cultural particularism and generalism, and today it has undergone a kind of re-creation. In this research, in order to identify the dimensions of this identity reconstruction, interviews were conducted with 20 experts in the field of cultural identity of the Arab people of khuzestan province. In this research, the method of qualitative content analysis based on theme analysis has been used. In general, the findings of the research about some of the most important variables affecting the re-creation of ethnic identity among the arab people of khuzestan province include: the functional weakness of civil institutions, the reduction of the cultural control of the central government, cultural tourism, greater acceptance of cultural pluralism, programs of local television channels (arabic) of iran broadcasting organization, growth of cultural capital, social mobility, feeling of relative deprivation and indifference of the political system to ethnic cultural identities in cultural policies. These variables indicate the existence of four dimensions of creative action in the studied society: "change", "innovation", "restoration" in the components of ethnic identity and the intensification of "divergence" and confrontation with the official and dominant culture in the society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural Identity
  • Identity Reconstruction
  • Globalization
  • feeling of Relative Deprivation
  • Khuzestan Arabs
اکوانی، سید حمداله (1387). "گرایش به هویت ملی و قومی در عرب­های خوزستان"، فصل­نامه­ی مطالعات ملی، سال نهم، شماره‌ی 36.
ایروانی، بیژن (1394). بررسی تأثیر برنامه‌های تلوزیونی استانی بر سبک زندگی مردم عرب استان خوزستان، پایان‌نامه­ی دوره­ی کارشناسی ارشد، دانشکده‌ی اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران.
بابایی­فرد، اسداله (1392). بحران هویت در جامعه‌ی معاصر ایران: رویکردی تاریخی، تجربی، تهران، انتشارات چاپخش.
بابایی­فرد، اسداله (1393). بحران هویت در جامعه‌ی معاصر ایران: رویکردی نظری، تهران، انتشارات چاپخش.
بابایی­فرد، اسداله؛ ساروخانی، باقر (1391). اینترنت، جهانی­شدن و هویت فرهنگی جوانان در ایران: چالش‌ها و فرصت‌ها، تهران، انتشارات دیدار.
برتون، رولان (1380). قوم‌شناسی سیاسی، ترجمه‌ی ناصر فکوهی، تهران، نشر نی.
بنی­سعید، سید عبدالامام (1374). شناخت فصل به­عنوان نهاد اجتماعی ـ خاستگاه و کارکردهای آن در جامعه‌ی سنتی عشایری عرب استان خوزستان، پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی اراک.
بنی‌سعید، سید عبدالامام (1394). فرهنگ عامیانه‌ی مردم عرب استان خوزستان، اهواز، نشر تراوا.
پورزیتانی، شیدا (1388). بررسی هویت جمعی غالب در بین اعراب خوزستان، پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشکده‌ی علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
تنهایی، حسین ابوالحسن (1377). درآمدی بر مکاتب و نظریه­های جامعه­شناسی، تهران، نشر مرندیز.
توسلی، غلامعباس؛ قلی­پور، سیاوش (1386). "جهانی­شدن و هویت فرهنگی قوم لک"، فصل­نامه­ی جامعه­شناسی ایران، سال هشتم، شماره‌ی 3.
جعفرزاده­پور، فروزنده؛ حیدری، حسین (1393). "فراتحلیل رابطه­ی هویت ملی و هویت قومی در ایران"، فصل‌نامه‌ی راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال سوم، شماره‌ی یازدهم، 96-63.
حاجیانی، ابراهیم (1387). "نسبت هویت ملی با هویت قومی در میان اقوام ایرانی"، مجله­ی جامعه­شناسی ایران، دوره‌ی 9، شماره‌ی 3 و 4.
حیدری، حسین؛ شاوردی، تهمینه (1392). "شبکه­های اجتماعی مجازی و قومیت، فرصت­ها و تهدیدهای پیش­رو"، فصل‌نامه­ی پژوهش­های ارتباطی، سال بیستم، شماره‌ی4، 64-37.
دغاقله، عقیل (1383). بررسی تغییرات هنجارهای اجتماعی مردم عرب خوزستان و عوامل مؤثر بر شدت هنجار در سطح فرد، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده‌ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی.
دلفیه، هاشم (1394). بررسی تأثیر شبکه­های اجتماعی مجازی بر هویت قومی با تأکید بر فیسبوک، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
دمادم، زیبا (1391). تأثیر استفاده­ی ماهواره بر هویت فرهنگی جوانان مورد مطالعه شهرستان شوش، پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز.
زندیه، زهره؛ خانیکی، هادی (1398). "طراحی الگوی کارکردهای متنوع شبکه­های اجتماعی مجازی در ارتباطات میان‌فرهنگی قومی"، فصل­نامه­ی پژوهش­های ارتباطی، سال 26، شماره‌ی 1.
شایگان، داریوش (1380). افسون‌زدگی جدید (هویت چهل‌تکه و تفکر سیار)، ترجمه‌ی فاطمه ولیانی، تهران، نشر فروزان.
شولت، جان آرت (1382). "جهانی­شدن و امنیت (ناامنی)"، فصل‌نامه‌ی مطالعات راهبردی، دوره‌ی 6، شماره‌ی 22.
صفرآبادی، اعظم؛ یوسفی، ابراهیم؛ مؤیدفر، سعیده؛ شاه‌زیدی، سمیه‌سادات (1395). "مقاصد نوظهور گردش‌گری شهری با تأکید بر جاذبه‌های اجتماعی ـ فرهنگی قومیت در مطالعه‌ی موردی شهر کرمانشاه"؛ فصلنامه‌ی مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال 6، شماره‌ی 19.
عبداللهی، محمد (1377). "بحران هویت جمعی دینامیسم و مکانیسم تحول آن در ایران"، نامه­ی انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره­ی اول.
قنبری ‌برزیان، علی؛ جلایی‌پور، حمیدرضا؛ شاوردی، تهمینه (1391). "پذیرش ارزش‌های جهانی در میان ایرانیان عرب زبان ـ اعراب خوزستان"، فصل‌نامه‌ی مطالعات و تحقیقات اجتماعی، دوره‌ی اول، شماره‌ی ‌3.
قیم، عبدالنبی (1380). "نگاهی جامعه‌شناختی به زندگی و فرهنگ مردم عرب خوزستان"، فصل­نامه­ی مطالعات ملی، شماره‌ی 7.
کریم‌زاده، علی (1388). چالش‌های هویتی و تأثیر آن بر امنیت جمهوری اسلامی ایران با نگاهی به استان خوزستان، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده‌ی حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
محمدی، فردین (1397). "سرمایه­ی فرهنگی و هویت جمعی"، فصل‌نامه‌ی راهبرد فرهنگ، شماره‌ی 44.
موسکاردو، جانا (1397). ظرفیت­سازی جوامع محلی برای توسعه‌ی گردشگری، ترجمه­ی حمید ضرغام بروجنی، تهران، نشر مه­کامه.
هال، استوارت (1383). بومی و جهانی؛ جهانی­شدن و قومیت، ترجمه­ی بهزاد برکت، فصل‌نامه­ی ارغنون، شماره­ی 24.
هال، استوارت (1383). هویت‌های قدیم و جدید، قومیت‌های قدیم و جدید، ترجمه‌ی شهریار وقفی‌پور، فصل‌نامه‌ی ارغنون، شماره‌ی 24.
 
Brewer, Marilym, B; Masaki, Y. (2007). Culture and Social Identity, Handbook of Cultural Psychology, the Guilford Press.
Brewer, Marilynn; Iles, Hewstone (2004), Self and Social Identity, Blackwell.
Collier, M. J.; Thomas, M. (1988). “Cultural Identity- An Interpretive Perspective, In Y. Y. Kim & W. B. Gudykunst (Eds.), Theories in Intercultural Communication”, International and Intercultural Communication Annual, Vol 12, 99-120.
Daphne, J. (2007). “Reconceptualizing Cultural Identity and its Role in Intercultural Business Communication”, Journal of Business Communication, Volume 44, Number 3, 199-235.
Drummond, D.; Mark O. (2010). “Cultural Contracts: Negotiating a Ubiquitous U.S. Dominant Worldview on Race and Ethnicity”, Journal of Communication Studies, Vol. 61, No. 4, 373–390.
Gurr, T. R. (1967). Psychological Factors in Civil Violence, London: World Politics.
Guzel, M. (2019). “Ethnic-Cultural Identities of Kazan Residents”, Russian Social Science Review, 60:1, 32-55.
Hall, S. (1996). The Question of Cultural Identity, in: Stuart Hall, David Held and Tony Mc Grew; Modernity and in Futures: Understanding Modern Societies, An Introduction, United Kingdom and United States of America, Polity Press in association with Blackwell Publishers.
Hecht, M.; M. J. Collier, Sidney R. (1993). African American Communication- Ethnic Identity and Cultural Interpretation, Newbury Park, CA: Sage.
Imahori, T. T; W. R. Cupach (2005). “Identity Management Theory: Facework in Intercultural Relationships”, In: W. B. Gudykunst (Ed.), Theorizing Intercultural Communication, pp. 195-210.
Jackson, R. L.; Branden, E. (2017). “Cultural Contracts Theory”, Communication Education, 65 (2), 245-249.
Neville, Helen, A; Kathleen, E. Oyama; Latifat; O. Odunewu (2014). “Dimensions of Belonging as an Aspect of Racial-Ethnic-Cultural Identity: An Exploration of Indigenous Australians”, Journal of Counseling Psychology, Vol 61, No 3, 414–426.
Richards, G. (2007). Cultural Tourism: Global and Local Perspectives, Haworth Press, Binghamton, New York.
Striker, S. (1992). Identity Theory in Encyclopedia of Sociology, edited by: E. F. Borgatta and M. L. Borgatta, Macmillan.
Strizhakova, Y.; Coulter, R. (2019). “Consumer Cultural Identity: Local and Global Cultural Identities and Measurement Implications”, International Marketing Review, 54 (4), 177-190.
Waters, Malcolm (2001). Globalization, New Delhi, Routledge.
Zhenglai, D. (2011). Globalization and Localization-The Chinese Perspective, World Scientific Publising Co. Pte. Ltd.