پیامدهای اجتماعی و سیاسی نفوذ روسیه در سرزمین‌های شمالی ایران (میانه قرن های 19 و 20 میلادی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر

چکیده

به دنبال گسترش صنعت و تجارتدر اروپا و تشدید و گسترش آن در مشرق زمین، روسیه نیز، نمی‌خواست از این جریان عقب بماند. اگر چه ارتباط تجاری روسیه با ایران به دوران پیش از صفویه برمی‌گردد؛اما با توجه به طرح دستیابی به آب­های آزاد (خلیج فارس) که از زمان "پتر کبیر" در دستور کار روسیه قرار داشت، از زمان قاجار طی عهدنامه‌های گلستان، ترکمن­چایو آخال توانست مناطقی را از ایران جدا کند!. این سرزمین­های جدا شده از ایران، به یکی از اصلی­ترین مستعمرات روسیه تبدیل گردیدند! اما نفوذ روسیه در ایران به این مناطق محدود نماند و با تمام توان شروع به نفوذ اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در دیگر مناطق شمالی ایران کرد! به طوری که گیلان تبدیل گردید به دروازه­ی اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ایران با روسیه و به تبع آن اروپا! این موضوعگذشته از پیامدهای منفی، پیامدهای مثبتی را به دنبال داشت مهاجرت اتباع ایرانی به روسیه و برعکس، گسترش اندیشه‌های آزادی­خواهی در ایران، گسترش روحیه­ی بیگانه­ستیزی میان ایرانیان (جنبش جنگل) و اینکه انقلابیون ایران سلاح خود را از روسیه به ویژه قفقاز تهیه می­کردند! اندیشه­ی مدرن، تأسیس مدارس جدید و سوادآموزی حتی در میان دختران، جنبش تنباکو،  مشروطه ­خواهی و ...پیامدهای این ارتباط بودند

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Socio-Political Consequences of Russian Influence on the Northern Lands of Iran (Mid 19th and 20th Centuries)

نویسنده [English]

  • Seyed Abbas ali Razavi Piranshahi
The member of the department of history Shoushtar branch Azad university
چکیده [English]

Following the expansion of industry and trade in Europe and its spread and intensification in the East, Russia did not want to keep up with this trend too. Although Russia's trade relationship with Iran dates back to the Safaviye, however, with regard to the open water project (Persian Gulf), which was on the Russian agenda since "Great Peter", from the Qajar period, during the Golestan, Turkmen-Chay and Akhal treaties, it was able to separate areas from Iran! These lands separated from Iran became one of the main colonies in Russia! But the influence of Russia in Iran is not limited to these areas, and with all its might, it began to exert economic, political and social influence in other northern regions of Iran! As Gilan turned into the economic, political and social gates of Iran with Russia and, consequently, Europe. This issue has had positive outcomes beyond negative implications. The migration of Iranian nationals to Russia and vice versa, the spread of libertarian ideas in Iran, the spread of alienation between Iranians (the forest movement) and the fact that Iran's revolutionaries provided their weapons from Russia, especially the Caucasus. Modern thought, the establishment of new schools and literacy even among girls, tobacco movements, constitutionalism and etc, were consequences of this relationship.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Russia
  • Social Consequences
  • Trade
  • Gilan
آدمیت، فریدون (1354). فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران، تهران، نشر پیام.##
آشوری، داریوش (1378). دانشنامه­ی سیاسی، چاپ پنجم، تهران، انتشارات مروارید. ##
احمدیان­راد، رضا (1390). نظریه­ی وابستگی و رسوایی نظام سرمایه­داری، روزنامه­ی رسالت، شنبه 20 دی ماه. ##
افضل­الملک، غلامحسین (1361). افضل­التواریخ، مصحح منصوره اتحادیه و سیروس سعدونیان، تهران، تاریخ ایران. ##
انتنر. ل. مروین (1369). روابط بازرگانی روس و انگلیس، ترجمه­ی احمد توکلی، تهران بنیاد موقوفات محمود افشار.   ##
بلینتسکی. آ. (1364). خراسان و ماوراءالنهر (آسیای میانه)، ترجمه­ی پرویز ورجاوند، تهران، نشر گفتار، ##
بنجامین، س‌. ج‌. و. (1369).  ایران‌ و ایرانیان‌، ترجمه­ی محمدحسین‌ کردبچه‌‌، تهران‌، نشر جاویدان‌. ##
بهار، مهدی (2535 شاهنشاهی). میراث­خوار استعمار، چاپ چهاردهم، تهران، انتشارات امیرکبیر. ##
بوهلر (1390). سفرنامه و جغرافیای گیلان و مازندران، به کوشش م. پ. جکتایی، جلد دوم، رشت، نشر گیلکان. ##
پرتو، افشین (1390). "فرهنگ گیلان"، نشریه­ی گیلان ما؛ شماره­ی 3؛ سال یازدهم. ##
تدین‌، عطاءالله (1353). تاریخ‌ گیلان‌ عبدالفتاح‌ فومنی‌ و نقش‌ گیلان‌ در نهضت‌ مشروطیت‌ ایران‌، تهران فروغی‌. ##
جکسن‌، ویلیامز (1352). سفرنامه‌، ترجمه­ی منوچهر امیری‌ و فریدون‌ بدره‌ای‌، تهران، خوارزمی‌. ##
جمال­زاده، سید محمدعلی (1376). گنج شایگان، تهران، بنیاد موقوفات محمد افشار. ##
خودزکو، الکساندر (1390). سرزمین گیلان، ترجمه­ی سیروس سهامی، رشت، نشر فرهنگ ایلیا. ##
دالمانی‌، ‌هانری‌ رونه (1335). سفرنامه‌ از خراسان‌ تا بختیاری‌، ترجمه­ی محمد فره‌وشی‌، تهران‌، امیرکبیر. ##
دانشنامه­ی جهان اسلام، عنوان: حیدرخان عمو اوغلی. ##
دانشور، معصومه (1386). مجله­ی آفتاب، 2 آبان، http://mradeli.blogfa.com/.##
شمیم، علی­اصغر (1383). ایران در دوره­ی سلطنت قاجار، تهران، انتشارات زریاب. ##
عیسوی، چارلز (1388). تاریخ اقتصادی ایران، ترجمه­ی یعقوب آژند، جلد 2، تهران، نشر گستره. ##
غفوروف. باباجان (1997م/1377خ). تاجیکان، دوشنبه، انتشارات عرفان. ##
فخرایی، ابراهیم (1368). سردار جنگل، چاپ دوازدهم، تهران، انتشارات جاویدان. ##
فرانک، آندره گوندار (بی­تا). "توسعه و عقب­ماندگی در نظریه و روش توسعه­ی جهان"، مجله­ی نقد اقتصاد سیاسی، on w ordpress.com. ##
فروحی، علی و طالبی، فرامرز (1377). ارمنیان گیلان، رشت، نشر گیلکان. ##
قدیری لشکاجانی، کلثوم (1394). "تأثیرات سیاسی ـ اجتماعی حضور روسیه در گیلان در دوره­ی قاجار"، فصلنامه­ی تاریخ­نامه­ی ایران بعد از اسلام، سال ششم، شماره­ی یازدهم، پاییز و زمستان. ##
کتاب آبی (1363). به کوشش احمد بشیری، نشر نو، گزارشات محرمانه­ی وزارت امور خارجه­ی بریتانیا. ##
کتاب نارنجی (1368). اسناد و گزارشات محرمانه­ی وزارت امور خارجه­ی روسیه. ##
کشاورز، کریم (1347). گیلان‌، تهران‌، کتابخانه­ی‌ ابن ‌سینا. ##
کلهر، حسین (1395). سایت خبری دیار میرزا، 9/5/1395. ##
مکی‌، حسین (1357). مختصری‌ از زندگی‌ سیاسی‌ سلطان‌ احمدشاه‌ قاجار، تهران‌، امیرکبیر. ##
ملک‌زاده‌، مهدی (1377). تاریخ‌ انقلاب‌ مشروطیت‌ ایران‌، تهران‌، سخن‌.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا (1381). تاریخ روابط خارجی ایران، تهران، امیرکبیر.
یوسف­دهی، هومن (1389). گیلان‌ در انقلاب‌ مشروطه‌، رشت‌، نشر فرهنگ‌ ایلیا.
 
Andre Gunder F., Ed. Sing C. Chew and P. Lauderdale, P. Macmillan (2010). The Development of Underdevelopment, in Theory and Methodology of World Development. ##
Rezazadeh Langaroudi, R. (2012). “Gīlān vii. History in the 19th century”, in Encyclopædia Iranica, 2012, Archived from the original on 31 December. ##