واکاوی رفتارهای زیست‏محیطی بر اساس مدل TPB

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه پیام نور

2 استاد گروه جامعه شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز

3 دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه پیام نور

4 استادیار گروه منابع طبیعی دانشگاه تهران

چکیده

مسائل زیست­محیطی، چالشی فراگیر و جهانی قلمداد می‏شود و بسیاری از حامیان و صاحب­نظران محیطزیستمعتقدندبرای یافتن رهنمودهایی در جهت کاهش اینمسائل بایدازعلومفیزیکیواکولوژیکیبهسوی آموزه‏های علوم رفتاریحرکتکرد و مردم را به سمت رفتارهای مسئولانه‏ی زیست‏محیطی ترغیب کرد. در این پژوهش با استفاده از تکنیک پیمایش و روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای 400 نفر از دانشجویان دانشگاه تهران به‏عنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج پژوهش روابط میان متغیرهای مدل رفتار برنامه­ریزی شده برای سنجش رفتارهای زیست‏محیطی را تأیید کرد.الگوسازی معادلات ساختاری نیز نشان داد برازش کلی مدل در حد قابل قبولی قرار دارد (081/) و انطباق مناسبی میان مدل ساختاری و مدل تجربی فراهم است و دو متغیرتمایل به رفتار زیست‏محیطی و کنترل رفتار درک شده پیش‏بینی کننده‏های بهتری برای انجام رفتارهای مسئولانه­ی زیست‏محیطی هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explore Environmental Behavior Based on the Model of TPB

نویسندگان [English]

  • mojtaba hemayatkhah jahromi 1
  • farhang ershad 2
  • parvaneh danesh 3
  • mehdi ghorbani 4
1 عضو هیات علمی
2
3
4
چکیده [English]

Environmental problems, is considered universal challenge and many environmental advocates and experts believe to find the guidelines to reduce these issues must be the physical sciences and ecological moved by the teachings of Behavioral Sciences and people towards environmental pro-behaviors encouraged. In this research using the survey technique stratified random sampling 400 students of Tehran University were selected as examples. The results of the relationship between the variables of planned behavior model for assessing the environmental behaviors confirmed. Structural equation modeling showed that the overall fit of the model at an acceptable level (0/081) and provide proportionate adoption with the structural model and the experimental model and two variables Behavioral Intention (BI) and perceived behavioral control (PBC) tend to behave better predictor for environmental pro-behaviors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental Behavior
  • Environmental Attitude
  • Planned Behavior
  • Environmental Sociology
  • students
ابارشی، احمد و حسینی، سید یعقوب (1391). مدل­سازی معادلات ساختاری. انتشارات جامعه­شناسان.##
احمدوند، مصطفی و نوری­پور، مهدی (1389). نگرش­های زیست‏محیطی دانشجویان کشاورزی دانشگاه یاسوج: تحلیلی جنسیتی، مجله‏ی علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 6، شماره‏ی 2. ##
براتی، مجید؛ معینی، بابک؛ فرهادی­نسب، عبداله و محجوب، حسین (1390). "اثربخشی آموزش مبتنی بر تئوری رفتار برنامه­ریزی شده در پیشگیری از سوء مصرف MDMA (اکستازی) در دانشجویان"، مجله‏ی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز، دوره‏ی 33، شماره‏ی 3. ##
بمانیان، محمدرضا؛ سالاری مدوار، مژده و غفرانی، سعید (1391). "ارزیابی عوامل مؤثر بر پذیرش خدمات شهر الکترونیک با استفاده از مدل تلفیقی TAM و TPB (مطالعه‏ی موردی: دفاتر خدمات الکترونیک شهر تهران)"، دو فصلنامه‏ی مدیریت شهری، شماره‏ی 29. ##
بهرامی ‏احمدی، حمید (1388). "سیاست­گذاری­های سیاسی ـ حقوقی جمهوری اسلامی ‏ایران در حفاظت از محیط زیست"، مجله‏ی دانش سیاسی، سال پنجم، شماره‏ی 1. ##
حاتمی، علی (1391). قانون جمهوری اسلامی ‏ایران، ناشر: پارس­بوک. ##
حجازی، سید یوسف و اسحاقی، سید رضا (1393). "تبیین رفتار زیست‏محیطی روستاییان استان­های غرب کشور بر اساس مدل رفتار برنامه­ریزی شده"، تحقیقات اقتصاد و توسعه‏ی کشاورزی ایران، دوره‏ی 5، شماره‏ی 3. ##
زاهدی، شمس­السادات (1388). توسعه‏ی پایدار، تهران، انتشارات سمت. ##
ضیاءپور، آرش؛ کیانی­پور، ندا و نیکبخت، محمدرضا (1391). "تحلیل جامعه­شناختی محیط زیست و رفتار افراد نسبت به آن در مناطق روستایی و شهری استان کرمانشاه"، فصلنامه‏ی آموزش محیط زیست و توسعه‏ی پایدار، سال اول، شماره‏ی 2. ##
عابدی سروستانی، احمد (1390). "واکاوی نگرش و رفتارهای زیست‏محیطی: مطالعه­ای درباره‏ی دانشجویان دانشگاه علوم کشاورزی گرگان"، مجله‏ی علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 7، شماره‏ی 2. ##
عقیلی، سید محمود؛ خوشفر، غلامرضا و صالحی، صادق (1388). "سرمایه‏ی اجتماعی و رفتارهای زیست‏محیطی مسئولانه در شمال ایران (مطالعه‏ی موردی: استان­های گیلان، مازندران و گلستان)"، مجله‏ی علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد 16، ویژه­نامه‏ی شماره‏ی 1. ##
علی­پور، زهرا و دولت­آبادی، رقیه (1391). "ارائه‏ی مدل عوامل مؤثر بر قصد تسهیم دانش پزشکان بر اساس تئوری رفتار برنامه­ریزی شده در بیمارستان­های آموزشی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تهران"، فصلنامه‏ی بیمارستان، سال یازدهم، شماره‏ی 4. ##
قهرمانی، لیلا و نظری، مهین (1391). "مقایسه‏ی نحوهر پیش­بینی قصد و رفتارهای ورزشی بر اساس نظریه‏ی خود کارمدی و نظریه‏ی رفتار برنامه­ریزی شده"، فصلنامه‏ی پایش، سال دوازدهم، شماره‏ی 1. ##
کریم­زاده، سارا (1389). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتارهای زیست‏محیطی (مصرف انر‍ژی)، پایان‌نامه‏ی کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور تهران، دانشکده‏ی اقتصاد و علوم اجتماعی. ##
محبوبی، محمدرضا و رمضانی، نورا (1390). "سنجش اخلاق زیست‏محیطی روستاییان در استان گلستان"، فصلنامه‏ی اخلاق در علوم و فنآوری، سال ششم، شماره‏ی 3. ##
معتمدی­نیا، زهره؛ پاپ­زن، عبدالحمید و مهدی­زاده، حسین (1393). "عوامل مؤثر بر نگرش زیست‏محیطی مالکان و مدیران SMEهای کشاورزی استان­های کرمانشاه و ایلام"، مجله‏ی محیط زیست طبیعی و منابع طبیعی ایران، دوره‏ی 67، شماره‏ی 1. ##
موسوی، معصومه­سادات (1387). بررسی و تحلیل سازه‏های مؤثر بر رفتار زیست‏محیطی کشاورزان در راستای پایداری کشاورزی منطقه (مطالعه‏ی موردی: تالاب هشیلان ـ استان کرمانشاه)، پایان­نامه‏ی کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده‏ی کشاورزی. ##
نواح، عبدالرضا و فروتن­کیا، شهروز (1390). "بررسی رابطه‏ی بین کنش عقلانی و رفتارهای زیست‏محیطی (مورد مطالعه: جامعه‏ی شهری اندیشمک)"، فصلنامه‏ی علمی ‏محیط زیست، شماره‏ی 51. ##
هادی­زاده مقدم، اکرم؛ رضائیان، علی؛ طبرسا، رضا و رامین­مهر، حمید (1393). "ارائه‏ی مدل مدیریت رفتارهای کاری نابهنجار بر اساس نظریه‏ی رفتار برنامه­ریزی شده"، فصلنامه‏ی مدیریت، اقتصاد و حسابداری، دوره‏ی 2، شماره‏ی 3. ##
یعقوبی، نورمحمد و شاکری، رویا (1387). "مقایسه‏ی تحلیلی مدل­های پذیرش فنآوری با تأکید بر پذیرش بانک­داری اینترنتی"، فصلنامه‏ی علوم مدیریت ایران، سال سوم، شماره‏ی 3. ##
 
Ai He, H., Greenberg, S. (2008). Motivating In Sustainable Energy Consumption in the Home, Dept of Computer Science, University of Calgary, AB T2N 1N4. ##
Ajzen I. (1991). “The theory of planned behavior”, Organ behavior and human decision processes; 50, 179-211. ##
Ajzen, I. (2004). Constructing a TpB questionnaire: conceptual and methodological considerations", availableat: www.unix.oit. umass.edu /, aizen /pdf/ tpb. Measurement, pdf. ##
Alajmi, B.M (2009). The Intention to Share: Professional’s Knowledge management Behavior in Online Communities. School of Communication & Information Rutgers University, http:// www. tappedin.org/publications/2011/Bibi-IntentionToShare2011.pdf. ##
Armitage, C.J., Conner, M. (2001). “Efficacy of the Theory of Planned Behaviour: a meta-analytic review”, the British Journal of Social Psychology, 40, 471-499. ##
Bamberg, S., Moser, G. (2007). “Twenty years after Hines, Hungerford, and Tomera: a new meta-analysis of psycho-social determinants of pro-environmental behavior”, Journal of Environmental Psychology, 27, 14–25. ##
Bamberg, S., Schmidt, P. (2003). “Incentives, morality, or habit? Predicting students’ car use for university routes with the models of Ajzen Schwartz, and Triandis”, Environment and Behavior, 35, 264-285. ##
Bamberg, S., Schmidt, S. (2003). “Incentives, morality or habit? Predicting students’ car use for university routes with the models of Ajzen, Schwartz and Triandis”, Environment and Behavior, 35, 264–285. ##
Bezzina, F.H., Dimech, S. (2011). “Investigating the determinants of recycling behavior in Malta” Management of Environmental Quality an International, 22(4):463–85. ##
Blake, D. R. (2004). “Sustainability as a Dialogue of Values: Challenges to the Sociology of Development”, Sociological Inquiry, 74 (1), 50–69. ##
Botetzagias, L., Dima, A.F., Malesios, C. (2015). “Extending the Theory of Planned Behavior in the context of recycling: The role of moral norms and of demographic predictors” Resources, Conservation and Recycling, 95, 58–67. ##
Buttel, F. H. (1987). “New Directions in Environmental Sociology”, Annual Review of Sociology, 13, 465-488.
Chan, L., Bishop, B. (2013). “A moral basis for recycling: extending the theory of planned behavior”, Journal of Environmental Psychology, 36, 96–102. ##
Chan, R. Y. K. (2001). “Determinants of Chinese consumers”, green purchase behavior”, Psychology and Marketing, 18 (4), 389–413. ##
Chan, R. Y. K., Lau, L. B. Y. (2000). “Antecedents of green purchases: a survey in China”, Journal of Consumer Marketing, 17(4), 338-357. ##
Chen, L., Gillenson, M. L., Sherrell, D. (2002). “Enticing online consumers: an extended technology acceptance perspective”, Information & management, 39 (8), 705-719. ##
Clark, W. A., Finley, J. C. (2007). “Determinants of water conservation intention in Blagoevgrad, Bulgaria”, Society & Natural Resources, 20, 613-627. ##
Conner, M., Sparks, S. (2005). “Theory of planned behaviour and health behaviour”, Journal of predicting health behaviour, 2, 170-222. ##
Corral-Verdugo, V., Bechtel, R. B., Fraijo-Sing, B. (2003). “Environmental beliefs and water conservation: an empirical study”, Journal of Environmental Psychology, 23(3), 247-257. ##
Davis, J. L., Green, J. D., Reed, A. (2009). “Interdependence with the environment: commitment, interconnectedness, and environmental behavior”, Journal of Environmental Psychology, 29(2), 173-180. ##
Dunlap, R. E.,  Van Liere, K. D., Merting, A. G., Catton, W. R., and Howell, R. E. (1992). Measuring endorsement of an ecological  Worldview: A revised NEP scale. Paper Presented at: The Annual Meeting of the Rural Sociological Society, the Pennsylvania State University, and University Park. ##
Dunlap, R. E., Jones, R. E. (2002). “Environmental Concern: Conceptual and Measurement Issues, in Dunlap RE and Michelson W(Eds.)”, Handbook of Environmental Sociology, 482-524. ##
Dunlap, R.E., York, R. (2008). “The globalisation of environmental concern and the limits of the postmaterialist values explanation: evidence from four multinational surveys”, The Sociological Quarterly, 49, 529–563. ##
Fielding, K. S., McDonald, R., Louis, W. R. (2008). “Theory of planned behavior, identity and intentions to engage in environmental activism”, Journal of Environmental Psychology, 28, 318-326. ##
Fielding, K. S., Terry, D. J., Masser, B. M., Bordia, P., Hogg, A. H. (2005). “Explaining landholders’ decisions about riparian zone management: The role of behavioral, normative, and control beliefs”, Journal of Environmental Management, 77, 12-21. ##
Gadenne, D., Sharma, B., Kerr, D., Smith, T. (2011). “The influence of consumers’ environmental beliefs and attitudes on energy saving behaviors”, Energy Policy, 39, 7684–7694. ##
George, J. F. (2004). “The theory of planned behavior and Internet purchasing”, Internet Research, 14(3), 198-212. ##
Goken, F., Adaman, F., Zenginobuz, E. U. (2002). “On Environmental Concern, Willingness to Pay, and Post-materialist Values: Evidence from Istanbul”, Environment and Behavior, 34 (5), 460-477. ##
Greaves, M., Zibarras, L.D., Stride., C. (2013). “Using the theory of planned behavior to explore environmental behavioral intentions in the workplace”, Journal of Environmental Psychology. 34, 109-120. ##
Hagger, M. S., Chatzisarantis, N. L. D., Biddle, S. J. H. (2002). “A meta-analytic review of the theories of reasoned action and planned behavior in physical activity: Predictive validity and the contribution of additional variables”, Journal of Sport & Exercise Psychology, 24, 3-32. ##
Han, H. (2015). “Travelers' pro-environmental behavior in a green lodging context: Converging value-belief-norm theory and the theory of planned behavior”, Journal Tourism Management 47, 164-177. ##
Imran, S., Alam, K., Beaumont, N. (2014). “Environmental orientations and environmental behavior: Perceptions of protected area tourism stakeholders”, Journal of Tourism Management, 40,290-299. ##
Irwin, A. (2001). Sociology and the Environment, Cambridge: Polity Press. ##
Kaiser, F. G., Gutscher, H. (2003). “The proposition of a general version of the theory of planned behavior: Predicting ecological behavior”, Journal of Applied Social Psychology, 33, 586-603. ##
Kaiser, F. G., Oerke, B., & Bogner, F. X. (2007). “Behavior-based environmental attitude: Development of an instrument for adolescents”, Journal of Environmental Psychology, 27(3), 242-251. ##
Kaiser, F. G., Wolfing, S., Fuhrer, U. (1999). “Environmental attitude and ecological behavior”, Journal of Environmental Psychology, 19(1), 1-19. ##
Kaiser, F.G., Fuhrer, U. (2003). “Ecological behavior’s dependency on different forms of knowledge”, International Association for Applied Psychology. 52(4), 598–613. ##
Kalafatis, S.P., Pollard, M., East, R., Tsogas, M.H. (1999). “Green marketing and Ajzen’s theory of planned behaviour: a cross-market examination”, the Journal of Consumer Marketing, 16 (5), 441-460. ##
Kaplan, R. (2008). The Coming anarchy, Atlantic Mmonthly, February. 89-90. ##
King, L., McCarthy, D. (2009). Environmental Sociology From Analysis to Action. Published in the United States of America by Rowman & Littlefield Publishers, Inc. ##
Klo ckner, A.CH. (2013). “A comprehensive model of the psychology of environmental behavior-A meta-analysis”, Global Environmental Change, 23, 1028–1038. ##
Klo ckner, C.A., Nayum, A., Mehmetoglu, M. (2013). “Positive and negative spillover effects from electric car purchase to car use”, Transportation Research, Part D, 21, 32–38. ##
Kollmuss, A., Agyeman, J. (2002). “Mind the gap: why do people act environmentally and what are the barriers to pro-environmental behavior? Environ”, Educ. Res. 8(3), 239-260. ##
Lam, S. P. (2006). “Predicting intention to save water: Theory of planned behavior, response efficacy, vulnerability, and perceived efficiency of alternative solutions”, Journal of Applied Social Psychology, 36, 2803-2824. ##
Lansana, F. M. (1992). “Distinguishing potential recyclers from non-recyclers: a basis for developing recycling strategies”, Journal of Environmental Education, 23(1), 16-23. ##
Laudenslager, M. S., Holt, D. T., Lofgren, S. T. (2004). “Understanding air force members’ intentions to participate in pro-environmental behaviors: An application of the theory of planned behavior”, Perceptual and Motor Skills, 98, 1162-1170. ##
Lee, E. B. (2008). “Environmental attitudes and information sources among African American college students”, Journal of Environmental Education, 40(1), 29-42. ##
Lee, L. (2011). “The role of media exposure, social exposure and biospheric value orientation in the environmental attitude-intention-behavior model in adolescents”, Journal of Environmental Psychology, 31, 301-308. ##
Lima, M.L., Castro, P. (2005). “Cultural theory meets the community: Worldviews and local issues”, Journal of Environmental Psychology, 25, 23–35. ##
Madden, T.J., Ellen, P.S., Ajzen, I. (1992). “A comparison of the theory of planned behavior and the theory of reasoned action”, Personality and social psychology bulletin, 18(3), 3-9. ##
Mahon, D., Cowan, C., McCarthy, M. (2006). “The role of attitudes, subjective norms, perceived control and habit in the consumption of ready meals and takeaway in Great Britain”, Food Quality and Preference, 17 (6), 474–481. ##
Manstead, A.S.R., Parker, D. (1995). “Evaluating and Extending the theory of planned behavior, In Stroebe W & Hewstone M (Eds.), European Review of Social Psychology, 6, 69-95. ##
Marcil, I., Bergeron, J., Audet, T. (2001). “Motivational factors underlying the intention to drink and drive in young male drivers”, Journal of Safety Research, 32, 363-376. ##
Molina, M. A., Fernandez-Sainz, A., Izagirre-Olaizola, J. (2013). “Environmental knowledge and other variables affecting pro-environmental behavior: comparison of university students from emerging and advanced countries”, Journal of Cleaner Production, 61, 130-138. ##
Moore, S., Murphy, M., & Watson, R. (1994). “A longitudinal study of domestic water conservation behavior” Population and Environment: A Journal of Interdisciplinary Studies, 16(1), 175-189. ##
Nigbur, D., Lyons, E., Uzzell, D. (2010). “Attitudes, norms, identity and environmental behaviour: using an expanded theory of planned behaviour to predict participation in akerbside recycling programme”, British Journal of Social Psychology, 49, 2, 259–284. ##
Nistor, L., Alexandrescu, F. (2011). “Four Decades of Environmental Sociology”, International Review of Social Research, 1, 1-10. ##
Olli, E., Grendstad, G., Wollebaek, D. (2001). “Correlates of environmental behaviors: bringing back social context”, Environment and Behavior, 33, 181–208. ##
Olsen, S.O., Heide, M., Dopico, D.C., Toften, K. (2008). “Explaining intention to consume a new fish product: a cross-generational and cross-cultural compar-ison”, Food Quality and Preference, 19 (7), 618–627. ##
Oskamp, S., Schultz, P. W. (2005). Environmental attitudes. In S. Oskamp, & P. W. Schultz (Eds.), Attitudes and opinions (pp. 440-462). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates. ##
Qi-yan, W., Yan-li, L. (2011). “Research on Status and Influence Factors of Citizen’s Environmental Behaviors in Beijing”, Journal of Energy Procedia, 5, 2103–2107. ##
Ramayah, T., Lee, JWC., Lim, S. (2012). “Sustaining the environment through recycling: an empirical study”, Journal of Environmental Management, 102, 141–147. ##
Redclift, M., Benton, T. (1996). “Social Theory and the Global Environment”, Journal of Urban Geography, 17(3), 281-288. ##
Ryua, S., Ho, H., Han, I. (2003). “Knowledge sharing behavior of physicians in hospitals”, Expert Systems with Applications, 25, 113–122. ##
Salehi, S. (2009). Environmental Attitudes and Behavior in Iran: A Study in the Northern Provinces Using the New Environmental Paradigm, PhD thesis, Leeds University, UK. ##
Sopha, B. M. (2011). Literature Research on Energy Behavior: Behavioral Models, Determinants, Indicators, Barriers and Interventions. Report in the Enova Project Indicators of Determinants of Household Energy Behaviors Trondheim: Enova. ##
Steg, L., Vlek, C. (2009). “Encouraging pro-environmental behaviour: An integrative review and research agenda”, Journal of Environmental Psychology, 29, 309–317. ##
Tarrant, M.A., Cordell, H. K. (1997). “The effect of respondent characteristic son general environmental attitude-behavior correspondence”, Environment and Behavior, 29, 618–637. ##
Taylor, S., Todd, P. (1997). “Understanding the determinants of consumer composting behavior”, Journal of Applied Social Psychology, 27, 602-628. ##
Urry, J., Macnaghten, P. (1998). Contested Natures, London: Sage Publications. ##
Urry, J., Macnaghten, P. (1998). Contested Natures, London: Sage Publications. ##
Zelezny, L.C., Chua, P., Aldrich, C., (2000). “Elaborating on gender differences in environmentalism”, Journal of Social Issues, 56, 443–457. ##